Artesanías

Temiporã – Artesanías

Ñane temiporã oguereko ñane mba`eteéva ha españolkuéra mba`e.

Péicha jareko “Ñanduti” tela de araña, jaguereko “inimbo apopyrégui” tejido a mano ojejapóva Ituápe, ha jaguereko Jataity ojejapóva inimbógui poyvi ojeguakapáva, yvoty ra`anga, ovecha raguégui ojejapo ahoja ikuáva mbytépe 60 listapara`i.

Piribebuy, kyha, ku`a jopyha, oĩ tembiapo poyvígui, kagua ha kuguaka yvotýgui

Ña`ũavyky: (cerámica)

Ou umi te`ýigui okakuaáva`ekue Itápe ha Tovatime.

Ko kuaapy ou sy ha túvagui ha jarýigui, ára ha ára ojejapo kambuchi – ña`ẽ – kagua – yvoty ryru ijeguakapáva.

Ao po`i:

Pe táva Guairápe, Jataitýpe ojejapo ko`ág̃a peve ao po`i.

Umi yma aporeko aopyaha mandyjúgui ojejapóva ñande pópe ha ko ára peve ojejapóva mba`apo guasu, heta ary guive aopo`ígui ojejapo kamisa ha sái.

Enkaheju:

Ko tembiapo ojejapo Itauguápe. Paraguáipe okaraháre oñemoĩ ojapo kuña paraguaya ojejoguágui ñandú renimbóme oje`e chupe “ñanduti”

Yma ndaje ojejapova`ekue sa`y morotĩguinte, ko`ág̃akatu ojejapo heta sa`ýgui.

Joyas Típicas – Mba`eapo jegua.Luquepe ojejapo ko tembiapo yma guive kuarepotiti ha kurepotijúgui, péicha ojejapo namichãi, mbo`y, rosario de coral ha kuãirũ de 7 ramales, avei kuarpotitígui ojejapo pyteha.

Carapegua Ha San Miguelpe ojejapo ahoja iporãmbajepéva.

Carapeguápe ojejapo mandyju poguasúgui poyvi, ha San Miguelpe,ovecha raguégui vichu

Ahoja ikuáva mbytépe – poncho 60 lista:

Ko temiporã ojejapo Pirivevúipe, ojejapo poyvi po`ígui ojejapo inimbo hũ ha morotĩgui.

Ko árape ojejapo heta sa`ýgui.

Ajaka: (cestería)

Ko temiporã ou te`yikuéragui umi oikóva Ka`aguasúpe Ojejapo takuarembógui ha guembepi.

Heta mba`e oĩ ajaka, akãngao, pejuha.

Temiporã:

Alfarería: (ñai`ũjyrenda) cerámica (tovatĩjy)

Ita, Aregua, Jaguaron, Tovatĩ.

Ovecha rague – Carepegua, San Miguel

Ao po`i – Jataity , Mbokajaty

Kambuchi – Ita, Tovatĩ

Ajaka – Jaguaran, Luque, Limpio

Ahoja – Misiones

Vakapi – Ypacarai, Atyra, Luque, Itagua

Vichu – San Miguel, Misiones

Mbaraka – Luque, Capiata

Inimbo – Itagua, Piribebuy

Karanda`y – Luque

Ñanduti – Itagua, Garambare, Aregua

Temiporã Vakapígui:

Ojejapo táva Misionepe, Ypacarai, Atyra

Ojejapo umi vakapi pyrague piru omoĩ hag̃ua ovetã – okẽ ha kastre, apyka ojejapo taguégui.

Tupa, voko, arreador, tukumbo, tejuruguái mborevi, rebenque, guacha.

Tembi`u Paraguái

Tembi`u Paraguái

Heta oĩ tembi`u ñanemba`eteéva, péicha jajuhu avati ha mandi`ógui.

Oĩ ja`u hag̃ua lokro, masamórra, mbaipy, so`o apu`a, mandi`o chyryry, vori vori, sopa paraguaya ha ambue.

Jaguereko tembi`u mboheha: (condimentos)

Áho, Sevói, ky`ỹi, ahí, perejil, orégano, laurel rogue, juky, vinagre, asuka, eirete, “canela” (yvyrapyta`ĩ), Karaperõ (hongo comestible), narrar pire ha limõ.

Tambi`u týra: (acompañante de comidas)

Mbujape, arros, mandi`o, jety, yvy ra`ỹi, avati maimbe (maíz tistado), avati pororo, kyrupe (trozo de almidón cocinado sobre braza), oĩ mandi`o chyryry

Huitĩ maimbe: (harina de maíz tostada)

Rora: ha`e avati ku`i mimoipyre ojejepóva angu`ápe térã oñemongu`i mba`yry omongu`íva (molino) “corteza de maíz después de cernir el maíz pisado o molido tostado”

Kavure: (pan de asador) ojejapo avati morotĩ ku`ígui, avei mandi`o ha typyratýgui, kure ñandy, kesu ha juky, oñemboju tata ári.

Mbeju: Ojejepo aramirõgui, avei avati ku`ígui, kure ñandy, y, ha juky avei ikatu oñemoĩ chupe kamby ha ryguasu rupi`a “mbeju mestiso”.

Oñemoĩ tata ári peteĩ páilape ha upápe oñembojy mbeguekatu mokõive hendáguio.

Chipa: ojejapo avei aramirõgui ha avati ku`ígui, kamby, kesu, ryguasu rupi`a, oguereko ani ha oñemoĩ tatakuápe (horno de barro)

Puchero: So`o rykue, kurapepe, sevói rogue, avati ha ambue.

Jukysy: So`o rykue, pira, kumanda, arro, ryguasu

Puchéro ava: Ojejepo jukysýgui ha achúragui.

Jopara: Ojejapo avati tupígui, so`o ha locrogui.

Bifekoygua: Oguereko so`o, sevói, tomáte, ryguasu rupi`a ha y avei juky ha ambue.

Tembi`u Paraguái:

Mbeju, chicharõ huitĩ, rorakyra, chipaguasu, chipa so`o, chipa ku`a, chipa avati, mbeju mestiso, kiveve, jopara, kumenda ipokue, kumandá so`o, ryguasu rupi`a rykue, kote, chicharõ mandi`óre, chastáka, so`o apu`a.

Tembi`u arigua:

Kaguyjy, kiveve, mbaipy he`ẽ, ka`i ladrillo, oloha, kamby arro, ryguasu ajúra kargado, kure chyryry, chastaka, kure akãngue mimói, pastel mandi `o, avatiky mimói, ka`ay he`ẽ, mosto, vori morotĩ, ryguasu vori, mbusia, locro, kure kesu, sesina mbichy, vati vurrillo, akãngue yvyvy, ha ambue.

Tembi`u rire oje`úva: (postre)

Rora kamby, eirahũ manduvíre, eirete mandi`óre, jety kambýre, eíra mbokajáre, mbaipy he`ẽ, arro kambýre.

Tembi`u apo

(pajagua mascada)

1 ½ kg. Mandi`o, 350 gr. So`o ku`i, 1 sevói michĩva , 1 “ajo”, juky ku`i, sevói rogue, peteĩ kũimbe renyhẽ ñandýgui, “locote”, mokõi kũimbe renyhẽ mbujape ku`i (galleta maolida).

Mba`éicha jajapóta:

Jaipire`o ha ñamomimói mandi`o, ñaguenohẽ, ñamomgu`i mba`yrúpe ñemongu`ihápe (molino) térã angu`ápe (mortero). Upéi jajapo ijapyterã péicha: so`o ñambochyryry ka`avokuéra ndive (verduras) ha ojypa rire ñambojahe`a mbujape ku`íre ha mandi`o ku`i ijapopyre. Ñambuapu`a ñande pópe ha ñambojy ñandy akúpe peteĩ páila térã japepópe.

Py`a ruru

Py`a ruru

Py`a ruru ha`e pe ñande py`a irurúvo, ikatu karu vaígui, avei ja`úramo y tembi`u aku ári, avei péva ko mba`asy jarekóramo ndaikatúi ja`u mba`eve hasýgui ñandéve ñande py`a, péicha umi oka`úva hoy`úramo pyharekue opáyrõ katueterei ipy`aruru।

Upéicharõ ja`uva`erã aguape, ka`a piky, tape ryva, saúko ha aguai rykue।

Ojepichyva`erã tosinal souko rykuére ha aguapepuru`ã, péicharõ pohanohára oguerekóva arandu ka`aty omoĩ pe hasýva py`a ári kurusu ha oñembo`e hese.

Péicha oĩ kuimba`e ha kuña oikuaáva mba`éichapa oñepohãnova`erã py`aruru.

Oĩ ko`ág̃a peve okaraháre oikuaáva ha orekóva arandy ome`ẽva`ekue chupekuéra Tupã omonguera hag̃ua opaite tapichápe péicha ijaereínte oikuaa ha oporamonguera hikuái opaichagua mba`asy।

Tapicha ipy`arurúva oñandu ipy`a ha`etévaicha ivevuipáva oguerekóva y ipype. Péicha jave ndo`uiva`erã tembi`u kyra, oguerekóva avati ha mandi`o, mba`eve ochyryrýva ha`éva vaka ro`o térã kure ro`o, ha mba`eve mba`e ipohýiva ipy`ápe g̃uarã.

Ojey`uva`erã opaichagua pohã piro`y ikatu hag̃uáicha omboguejy pe py`aruru.

Kambyryryjere

Kambyryryjere

Péva ko mba`e kambyryrujerére ñañe`ẽrõ ndaha`éi mitãnte ikatúva oreko avei kakuaa ikatu oguereko।

Kambyryrujeréko ha`e pe ñane kamby ryru ojerévo térã ñande ati`y ha tetyma ojoavýramo। Mitãmi orekóramo ko mba`e katueterei ndokarusevéi, hasẽreimba, hyechivivi, ipy`a rasy ha py`aterei oguejy ipohuikue.

Péicha javérõ ojeguerahava`erã hasývape pohãnohára ñana rendápe ha`e añoite ikatúta oipohãno kambyryrujere, oĩ avei tapicha ijaereívante ha oipohãno avei mitãme.

Oje`e pe tapicha orekóva arandu ka`aty omoñeno tupápe ha omaña mitã pýre ohecha hag̃ua ndojoavýipa, ha otopáramo ojoavy omoĩporã jevy ha avei ijati`y ikatu ojoavy, omomguera hag̃ua ojapichy mitã retyma térã ijati`y ha oñembo`e avei hese.

Ojerahava`erã ka`arupytũ jave pohãnohára ñana rendápe pokõi ára jave.

Péicha pe oipohãnóva he`i mitã sýpe ani hag̃ua oguereko vai imembýpe, anítei ohupi mitãme ijyvágui ikatuhaguére hasy jey pe mitã, pe oipohãnóva oñangareko ha oñembo`e hasývare, ha ho`uka pohã ro`ysã, péicha jey ojapo mitã oĩporã meve.

He`i ndaje ña Sepi, ha`éko pohanohára avei; aníkena ojeguereko vai mitãmíme, jahupiporãva`erã ijyvágui, ani oñembohasa tupa árigui, ani hag̃ua ipy`a osẽ hendágui ha avei ijyva।

Kóicha he`imiva`erã sykuérape ho`ukava`erã imembykuérape mansanilla rykue ha oñemoĩva`erã ku`a jokoha (faja). Pe omongueráva he`iva`erã araka`e peve.